Szeroko pojęta muzyka klawiszowa stanowi trzon twórczości Franza Xavera Wolfganga Mozarta. (…)
Co ciekawe, już najwcześniejsze utwory ujawniają własny styl kompozytora. Nawet tzw. Rondo F-dur WV VII:1 (a w istocie forma sonatowa) „porzuca” ścieżki wyznaczone przez Wolfganga Amadeusza Mozarta i Josepha Haydna, którzy stanowiliby tutaj najbardziej oczywiste wzorce. Rondeau F-dur op. 4, choć bliskie tej pierwszej kompozytorskiej próbie, jest jednak o wiele dojrzalsze i zaskakuje bogactwem technik fortepianowych oraz wyszukanymi modulacjami.

Intencje twórcze stają się całkowicie jasne w Sonacie G-dur op. 10, najszerzej zakrojonym i najambitniejszym dziele szesnastoletniego wówczas kompozytora. Wzorzec Beethovena został tu ograniczony do zastosowania czteroczęściowego układu z menuetem lub scherzem jako jedną z części. Żadne z ogniw nie próbuje jednak choćby w niewielkim stopniu naśladować heroicznego stylu Beethovena. Podobnie jak w wielu utworach Schuberta (który wówczas nawet jeszcze nie zaczął swej muzycznej kariery), czuje się tu wpływ muzyki tanecznej, szczególnie w trzeciej i czwartej części.(…)

Niewielka liczba utworów i ich nieznaczne rozpowszechnienie jeszcze za życia kompozytora utrudniają wyznaczenie właściwego miejsca Franza Xavera Mozarta w historii muzyki fortepianowej. Wydaje się jednak, że był jednym z pierwszych, którzy mieli swój wkład do stylu zwanego polskim lub rosyjskim. W wielu utworach fortepianowych napisanych w Podkamieniu, Smolance czy Lwowie wykorzystywał melodie słowiańskie. Niektóre z tego typu ludowych melodii już wcześniej zyskały zainteresowanie zachodnich kompozytorów, o czym dobitnie świadczą choćby Kwartety op. 59 (1806) Beethovena, zwane Kwartetami Razumowskiego lub Rosyjskimi. Franz Xaver Wolfgang skomponował całą serię cykli wariacyjnych opartych na tematach rosyjskich. Wśród nich znajdują się Wariacje na temat jak dotąd niezidentyfikowanej rosyjskiej pieśni, które opublikowane zostały jako op. 20 przez Augusta Cranza w Hamburgu przy okazji europejskiej podróży koncertowej Franza Xavera w latach 1819–21. Na niniejszej płycie prezentowane są po raz pierwszy.

Wariacje te długo uznawano za zaginione, ale niedawno odnaleziono egzemplarz pierwodruku w Austriackiej Bibliotece Narodowej w Wiedniu, gdzie były błędnie skatalogowane jako dzieło Wolfganga Amadeusza i tym samym umknęły uwadze badaczy twórczości Franza Xavera. Są znakomitym przykładem tego, że Franz Xaver nie naśladował już modelu zaczerpniętego od swego ojca, obecnego jeszcze w najwcześniejszych utworach wariacyjnych, w których mamy do czynienia z nieco przewidywalnym następstwem melodycznych wariacji. Raczej – jak u Beethovena od op. 34 i 35 (1802) – kompozytor konstruuje serię utworów charakterystycznych, bazujących na wspólnym następstwie harmonicznym. Wariacje są wymagające pod względem technicznym i możemy sobie bez trudu wyobrazić, jak Franz Xaver Mozart zaskakiwał i bawił publiczność wielu europejskich miast takimi właśnie folklorystycznymi wariacjami, granymi na bis po wykonaniu koncertu fortepianowego – swojego lub ojca.

Kolejnym krokiem w tym kierunku było dwanaście polonezów na fortepian solo, które w większości Franz Xaver Wolfgang napisał w czasie swojego pobytu we Lwowie i opublikował w trzech opusach: 17, 22 i 26. Z katalogu utworów – sporządzanego przez kompozytora przez wiele lat, podobnie jak w przypadku jego sławnego ojca – wynika, że kompozycje te nie były pomyślane jako cykl sensu stricto, lecz powstawały pojedynczo na przestrzeni lat. Polonezy op. 22 uznawane są za najlepsze utwory fortepianowe Franza Xavera Mozarta i słusznie nazywane mélancoliques. (…). Pomimo smutnego tonu, tylko tutaj jest w pełni sobą – człowiekiem całkowicie wolnym od towarzyszącego mu przez całe życie ciężaru nazwiska ojca…

Ulrich Leisinger (tłum. Katarzyna Drogosz, współpraca Bartłomiej Barwinek)