„Głęboką swą inteligencją, wiecznie młodym i gorącym sercem umiał On zrozumieć, iż w dziejach sztuki jedynie forma się zmienia i zmieniać się musi, dążąc niestrudzenie po zawiłych ścieżkach rozwoju ludzkości, istotna jednak treść pozostaje zawsze tą samą; zrodzoną w poczuciu głębi i tajemnicy życia, ofiarną, wytrwałą pracą w imię bezinteresownego ideału.”

Tak Karol Szymanowski pisał o swoim starszym przyjacielu, z którym łączyły go częste, długie gawędy i wspólna przestrzeń wartości – podobne zapatrywania na witalny nurt sztuki, unikający modnych ograniczeń formalno-stylistycznych. Monograficzna płyta poświęcona twórcy, który wymyka się naturalnemu szeregowaniu kompozytorów według prawideł postępu, a którego twórczość pozostaje świadectwem głębokiej szlachetności i wewnętrznej pogody ducha – to niewątpliwe osiągnięcie Magdaleny Lisak, jednej z najwybitniejszych polskich pianistek. Z kompozytorem łączy ją także trop autobiograficzny, jej dziadek bowiem, wyróżniający się pianista, dyrygent i kompozytor, Zbigniew Dymmek, studiował w klasie Romana Statkowskiego w konserwatorium w Warszawie. Przywraca ona współczesności twórczość kompozytora, który niesłusznie znalazł się na marginesie historii polskiego życia muzycznego.

(…)

Twórczość Romana Statkowskiego obejmuje 40 opusów. (…) Utwory na fortepian Statkowski komponował przez całe życie – rozpoczął już w czasie studiów w Polsce. Duża część tej twórczości powstała w Petersburgu i Moskwie (przeważnie sentymentalne kompozycje o tytułach salonowych, np. Valse triste, Fariboles), a pod koniec życia w Warszawie (1925) stanowiła swego rodzaju erzac z powodu niespełnionych planów operowych. Już jednak kompozycje napisane w Moskwie odznaczały się, jak pisał Stanisław Niewiadomski, „doskonałą znajomością instrumentu”. Chociaż sam kompozytor nie widział siebie nigdy w roli koncertującego pianisty, pobierał lekcje fortepianu u Antoniego Sygietyńskiego, cenionego pianisty i krytyka muzycznego, profesora Instytutu Muzycznego, ucznia Rudolfa Strobla i Carla Reineckego. To prawdopodobnie w tym okresie Statkowski zdobył szereg umiejętności, dzięki którym jego muzyka fortepianowa jest tak doskonale pianistyczna. W istocie rzeczy komponował ją tak, aby w pełni ukazać możliwości techniczne i wyrazowe fortepianu, aby idealnie leżała pod ręką pianisty. Od początku, kiedy ogłosił swoje opusy fortepianowe, krytycy podkreślali doskonałą formę owych miniatur i szlachetność stylu, prostotę i szczerość wyrazu. Jego melodyka nastrojona jest na głęboki przekaz uczuć, nieraz melancholijnie zadumana, zawsze wytworna w śpiewności i ujęta w delikatną harmonię – co podkreślał Józef Reiss. W muzyce tej przemawia duch Roberta Schumanna, Felixa Mendelssohna, Maurycego Moszkowskiego (szczególne wzorce kontrapunktyczne), romantyków rosyjskich.

Michał Klubiński

Roman Statkowski (1859−1925)

Dwa walce, op. 5                        9’02

1. Valse flottante nr 1              4’51
2. Valse-Caprice nr 2               4’11
3 . Oberek, op. 9 nr 2               2’42

Six Pièces, op. 16                        9’38

4. All’antico nr 4                     2’57
5. Alla burla nr 5                     3’40
6. Auprès de la fontaine nr 6    3’01

Immortelles, op. 19 (zeszyt 2)      7’10

7. Allegro tempestuoso           1’23
8. Moderato                           2’01
9. Con moto giusto                  3’45
10. Krakowiak, op. 23 nr 5         2’17

Deux Polonaises, op. 26*             10’47

11. Polonaise f-moll nr 1            4’51
12. Polonaise E-dur nr 2 5’56
13. Toccata, op. 33       3’52

Six Préludes, op. 37                    12’56

14. Prélude nr 1: Moderato        2’13
15. Prélude nr 2: Agitato e strepitoso      1’02
16. Prélude nr 3: Allegretto        1’42
17. Prélude nr 4: Patetico e marcatissimo           1’47
18. Prélude nr 5: Largo 3’05
19. Prélude nr 6: Con moto        3’05

czas całkowity:  59’04

* światowa premiera fonograficzna