Thomas Dyke Acland Tellefsen (1823–1874)

I Koncert fortepianowy g-moll op. 8

Thomas Dyke Acland Tellefsen urodził się w Trondheim i dorastał w bardzo aktywnym muzycznie środowisku. W maju 1842 roku wyjechał z Norwegii, aby studiować muzykę w Paryżu. Odkąd tylko przybył do francuskiej stolicy pragnął dołączyć do grona uczniów Chopina. Pod koniec 1844 roku doszło do pierwszego spotkania z mistrzem, które zapoczątkowało regularne lekcje, trwające do maja 1847 roku. Po śmierci Chopina Thomas Tellefsen przejął paryskich uczniów mistrza, szybko zyskując opinię znakomitego nauczyciela fortepianu.

I Koncert g-moll op. 8 na fortepian i orkiestrę powstał w latach 1847–1848. Po raz pierwszy został wykonany 31 marca 1852 roku w Salle Pleyel w Paryżu, z kompozytorem jako solistą. W pierwszej części pianista prezentuje materiał tematyczny zaczerpnięty z ekspozycji orkiestry oraz nowe elementy. Pierwsza część przetworzenia rozpoczyna się improwizacyjnym fragmentem bazującym na głównym temacie, który przechodzi w przypominający nokturn temat zapożyczony z ekspozycji fortepianu. Drugą część Andante, w Es-dur, można opisać jako nokturn z akompaniamentem orkiestry. Część ostatnia, Finale. Allegro, jest grana attacca. Pierwszy temat to norweska melodia ludowa: marsz weselny. Drugi temat posiada cechy norweskiego tańca ludowego zwanego halling. Jednak temat ten mógł być również inspirowany polskim krakowiakiem, który ma kilka cech wspólnych z hallingiem. Tym samym stanowiłby on nawiązanie do Chopinowskiego Krakowiaka op. 14.

dr Ingrid Loe Dalaker

Carl Filtsch (1830–1845)

Konzertstück na fortepian i orkiestrę h-moll

Carl Filtsch jest jedną z zapomnianych osobowości XIX wieku. „Jeśli ten chłopiec zdecyduje się koncertować – powiedział Liszt – będę musiał zamknąć interes”. Niewielu osiągnęło w dzieciństwie tak olśniewające sukcesy jak Filtsch. Rozpoczął karierę pianistyczną w wieku 6 lat, dając koncerty w rodzinnej Transylwanii. Niedługo potem opuścił rodzinny dom, aby kontynuować muzyczną edukację w Wiedniu. „Jak tylko mój ojciec i ja zdjęliśmy futra i płaszcze – pisał – popędziliśmy do sławnego Mittaga… Nim stałem się jego uczniem, zaopiekował się mną Wieck (ojciec wielkiej Klary)”. W wieku 10 lat, po debiucie na dworze cesarskim, Carl opuścił stolicę Austrii. W grudniu 1841 roku zamieszkał wraz z bratem Josephem w Paryżu, gdzie przez półtora roku pobierał lekcje u Chopina. W recenzji pożegnalnego występu we Francji „Monde musical” porównał Filtscha z Mozartem, dodając: „takim też pamiętamy Liszta sprzed 20 lat”. W Anglii, gdzie następnie przeprowadzili się bracia, krytycy byli jeszcze bardziej wylewni. Jeden z nich pisał: „trzeba przyznać, że uczeń [Filtsch] przerósł mistrza [Chopina]”.

Konzertstück h-moll, napisane w wieku 12 lat, to opus magnum Filtscha. Fakt, że przypomina pierwszą część Koncertu e-moll op. 11 Chopina nie jest raczej zaskoczeniem. Wszak Filtsch uczył się zarówno gry na fortepianie, jak i kompozycji u Chopina, który przy komponowaniu narzucał wykorzystywanie istniejących już schematów. Wiadomo również, że Filtsch grywał Koncert e-moll, a nawet publicznie wykonał go wraz z samym mistrzem przy drugim fortepianie. W Allegro z Koncertu e-moll Chopina nie znajdziemy jednak kadencji, którą zawiera Konzertstück Filtscha. Długa i imponująca kadencja, będąca środkiem ciężkości całego utworu, wykorzystuje tematy, które już się wcześniej pojawiły. Szczególnie został potraktowany pierwszy temat Konzertstück, bardzo umiejętnie przeobrażony w fugato.

Ferdinand Gajewski

Westfield, New Jersey

recenzje:

Ruch Muzyczny