Znany dziś korpus dzieł Stanisława Sylwestra Szarzyńskiego obejmuje dziesięć utworów, których wysoka jakość i atrakcyjność brzmieniowa stawia ich twórcę w rzędzie najwybitniejszych polskich kompozytorów epoki baroku. (…)

Nie są znane żadne dokumenty archiwalne odnoszące się do postaci Szarzyńskiego ani autografy jego dzieł. Żył najprawdopodobniej w ostatnich dekadach XVII wieku, natomiast daty jego urodzin i śmierci oraz miejsce lub miejsca jego działalności są niemożliwe do ustalenia. (…)

Niemal wszystkie zachowane kompozycje Stanisława Sylwestra Szarzyńskiego są utrzymane w nurcie seconda pratica i ukształtowane według typowej dla drugiej połowy XVII wieku zasady koncertowania. Jedynym, ale znaczącym wyjątkiem jest Missa septem dolorum Beatae Mariae Virginis, dotychczas niewydana i nienagrywana.(…)

Solowe koncerty kościelne Szarzyńskiego operują typową dla jego epoki obsadą z towarzyszeniem dwojga skrzypiec i basso continuo, charakteryzują się jednak różnorodnością ukształtowań formalnych. Najbardziej mozaikowo zbudowany jest sopranowy koncert Veni Sancte Spiritus, stanowiący umuzycznienie słów sekwencji na Zesłanie Ducha Świętego.(…)

Tenorowy koncert Pariendo non gravaris i altowy Quam felix curia to z kolei regularne formy czteroodcinkowe składające się z cząstek na przemian wolnych i szybkich. Szarzyński eksperymentuje w nich z użyciem „nowych” tonacji, wykraczających daleko poza tradycyjny system wywodzący się z kościelnych modi: pierwszy z nich napisany jest w tonacji cis-moll, drugi zaś w b-moll. (…)
Inny solowy koncert kościelny, Ave Regina, dotychczas dostępny w odrębnym wydaniu, był w łowickim rękopisie ostatnią częścią Completorium Szarzyńskiego. Cykl ten stanowi muzyczne ujęcie czterech psalmów, hymnu Te lucis ante terminum i kantyku Nunc dimittis, po których, zgodnie z wymogami liturgicznymi, następuje antyfona maryjna. Cały cykl przeznaczony jest na cztery głosy wokalne, dwoje skrzypiec i continuo. (…)

Jednoczęściowym, ale szeroko rozbudowanym utworem jest opracowanie tekstu Litanii Loretańskiej, które w kopii łowickiej nosiło tytuł Litania cursoria – polsko-łacińska hybryda, odwołująca się być może do cursus marianus, tzw. małego oficjum ku czci Matki Bożej. (…)

Ad hymnos ad cantus jest zwartą kompozycją na pięć głosów wokalnych z towarzyszeniem instrumentów, napisaną w formie koncertu ritornelowego (zwanego również rondowym). Ritornel ten, utrzymany w fakturze homorytmicznej i obsadzie tutti, prezentowany jest dwukrotnie w pełnej postaci, a jego końcowe takty służą również za powracający „refren” w mozaikowo zbudowanym odcinku „Agite ergo”. (…)

Jedyny utwór instrumentalny Szarzyńskiego, Sonata na dwoje skrzypiec i basso pro organo, to jednocześnie jedyny zachowany zabytek polskiej muzyki instrumentalnej z drugiej połowy XVII wieku. (…)

Marcin Szelest