„Ja i Bóg…”

Debiut orkiestrowy, jeden z licznych cyklów pieśni, wreszcie krótkie, ale masywne dzieło wokalno-instrumentalne. Rozpiętość lat pomiędzy datami powstania: dwanaście. Znacznie większa – pomiędzy datami premier, w których miesza się historia duża i mała, w tym zwłaszcza pierwsza wojna światowa i obie rosyjskie rewolucje, a także seria osobistych doświadczeń i przewartościowań w świecie duchowym twórcy, a zarazem pechów i splotów okoliczności.

Co – poza osobą autora – łączy te dzieła? Na pozór niewiele, ale pewne wątki da się odnaleźć. Wśród nich i ten, że każde z naszej trójki jest w jakimś stopniu związane z konkretnym tekstem literackim. W „jakimś”, czyli za każdym razem odmiennym. Pieśni księżniczki z baśni to przypadek oczywisty: wiersze „umuzycznione”. III Symfonia, czyli Pieśń o nocy, ma jako kościec semantyczny tekst perskiego mistyka, ale jest dziełem przede wszystkim instrumentalnym i możliwym do wykonania bez głosów.

A Uwertura? Zgodnie z duchem – czy manierą – epoki pierwszą wersję dzieła poprzedzało poetyckie motto z poematu Witeź Włast Tadeusza Micińskiego (…). Miciński w kulminacji wiersza pisał o „tryumfie dumnym i okrutnym” swego bohatera, nie do końca prawego potomka nietzscheańskiego nadczłowieka. Potem – jak w I Symfonii Mahlera – motto zniknęło. Może i słusznie. Tryumf? Niewątpliwie, nawet dumny, ale skrwawionych kamieni ofiarnych i w ogóle okrucieństwa w słonecznym E-dur Uwertury dopatrzyć się nie sposób.
Rafał Augustyn